नक्षत्रग्रहगमनैः कालो येन विधीयते ।
संहिताभिश्च होराभिर्गणितैज्र्ज्योतिषं हि तत् ।। ४५ ।।
अन्वयः–येन नक्षत्रग्रहगमनैः संहिताभिः होराभिः गणितैः कालः विधीयते, तत् हि ज्योतिषम् ॥ ४५ ॥
व्याख्या—-येन = प्रन्थेन, नक्षत्राणाम् = तारासमूहाणाम् ग्रहाणाम् = मङ्गलादिग्रहाणाम्, गमनैः= चलनैः, संहिताभिः= धर्मसंहिताभिः, होराभिः = राश्याद्यैः, गणितैश्च, कालः– समयः, विधीयते = निर्णीयते, तत् हि = तदेव हि, ज्योतिषम् = वेदाङ्गस्वरूपं ज्योतिषशास्त्रम्,
कथ्यते ॥ ४५ ॥हिन्दी—जिससे नक्षत्रों और ग्रहों की गति द्वारा समय निर्धारित किया जाता है और जिसके संहिता, होरा तथा गणित – ये तीन स्कन्द है, उसे ज्योतिष कहते हैं ॥ ४५ ॥
नक्षत्रेति। येन नक्षत्राणां ग्रहाणाञ्च गमनैः संहिताभि: होराभिः गणितैश्च कालः विधीयते पृथक् पृथक् निर्दिश्यते, तत् हि तदेव ज्योतिषम् ॥ ४५ ॥
Та в которой определяется время движения созвездий и планет и чьи самхита, хора (час) и ганит(вычисления) – эти три сканды, называется астрологией (Джйотиш).
Джйотиш – веданга о астрологии и астрономии для определения подходящего времени для проведения различных ритуалов.